Mastitis (Meme İltihabı)

Mastitis; bakteri, virus, mantar ve nonspesifik etkenlerin neden olduğu bir meme yangısıdır. Genelde yüksek verimli süt sığırlarında görülen bu hastalık, süt veriminin, süt kalitesinin ve yağ oranın düşmesine neden olur. İlerleyen dönemlerde ise meme körleşmesiyle sonuçlanır. Bunun sonucu olarak sağmal hayvanların değerini düşürerek kasaplık duruma gelmesine neden olur.

Mastitis, süt sığırcılığında en fazla para harcanan hastalıktır.

Sığırlarda görülen mastitis üzerinde yapılan önemli araştırmalara rağmen, hastalık süt sektöründe ekonomik açıdan bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. ABD'de yılda inek başına yaklaşık 200 dolar olarak tahmin edilen ekonomik kayıplar azalan üretim, artan sürüdeki hayvanları değiştirme maliyetleri, kullanılamayan süt, ilaç masrafları, veteriner ücretleri ve işçilik maliyetlerinden kaynaklanmaktadır.

Mastitisi tedavi etmekten çok, koruyucu hekimlik uygulamaları ile önlemeye çalışmak daha faydalıdır.

Nedenleri

Mastitis, aşağıdaki nedenlerden dolayı hayvanın doğal savunması zayıfladığında daha kolay bulaşır:

• Yanlış sağım teknikleri
• Kötü barındırma koşulları
• Bozuk sağım sistemleri
• Sürüdeki hastalıklar
• Yanlış yemleme

Önleyici yöntemler

• Sağımlarda ön ve son daldırma işlemlerini uygulamak
• Hayvanlara kuru dönemde antibiyotik tedavisi uygulamak
• Hasta hayvanları sürüden çıkarmak veya ayırmak
• İyi bir çiftlik ve sürü yönetimi uygulamak

Sorunun nedenleri

Mastitis meme dokusunda bir enfeksiyonun sebep olduğu meme iltihabıdır. Enfeksiyon, genellikle bakteri olmak üzere, birçok farklı patojenik organizmadan kaynaklanabilir. Klinik belirtileri pıhtılaşmış süt, ateş, kırmızı veya şişmiş meme, kuru madde alımında azalma, su kaybı ve ölümdür. Sütteki beyaz kan hücrelerinin sayısını ölçmeye yarayan Somatik Hücre Sayımı (SCC), süt sığırı işletmelerinde enfeksiyon varlığını izlemek için kullanılır. 1 ml. sütte 200.000'den fazla hücre bulunması sürüde bir mastitis sorunu olduğunu gösterir. Mastitis görülen bir sürünün süt veriminde genellikle bir azalma görülür.

Klinik mastitisli inek sütü satılamadığından, mastitisin kontrolü hayati önem taşır. Sub-klinik mastitise yak/alanan inekler de daha az süt ürettiğinden, işletme karlılığını düşürür.

Mastitis kontrol adımları

1. Soruna neden olan organizmanın tespiti

a. Süt soğutma tankındaki sütün analizi

b. İki temel organizma kategorisi vardır:

1.Bulaşıcı bakteri: Streptococcus agalactia ve Staphylococcus aureus. Bu tür bakteriler ineğin memesine bulaşır ve genellikle sağım esnasında inekten ineğe geçer.

2. Çevresel bakteri: Coliforms, Streptococcus (non-agalactia), Staphylococcus (non-aureus). Bu bakteriler ineğin bulunduğu ortamda bulunur.

Bulaşma

Hastalığın bir hayvandan diğerine bulaşmasında rol oynayan sebepler şunlardır:

• Süt sağan kişiler
• Süt makineleri
• Buzağılar
• Hastaların ayrılmaması
• Ahırların pis olması

Oluşum

Meme ya dıştan (mekanik ve kimyasal) etkiye maruz kalarak zarar görür ve mikroorganizmalar meme dokusunda iltihaba yol açar veya içten kan ve lenf yoluyla meme dokusuna geçen mikroorganizmalar sebebi ile iltihaplanır.

Mastitis oluşumunda 3 dönem vardır:

• İnvazyon Dönemi: Mikropların meme kanalından girdikleri dönemdir.
• Enfeksiyon Dönemi: Meme kanalından giren mikroplar meme boşluklarında aktif olarak çoğalırlar ve meme dokusunu kaplarlar.
• Yangı Dönemi: Memeye yerleşen mikropların oluşturduğu toksik maddelere karşı organizmanın reaksiyon göstermesi sonucu yangı şekillenir. Memede apseler ve süt kanallarında bozukluklar meydana gelir.

Hastalık belirtileri (Semptomlar)

Hastalık 3 şekilde görülür :

• Akut mastitis: Hayvanın genel durumunun bozulması ile birlikte meme lopları şişmiş, sıcak, sert, ağrılı ve yangıdan dolayı kızarmıştır. Süt sulu, pıhtılı, irinli ve kanlı bir şekil alır.
• Subakut Mastitis: Memede yangı belirgin değildir. Sütte bg-bold pıhtılar vardır.
• Kronik Mastitis: Akut ve subakut mastitisler sonucu şekillenebilir. Yangı görülmez. Sütte ise gözle görülebilir bir değişiklik olmaz.

Tanı

Hastalıkta;

• Sütte pıhtılaşmalar,
• Memede gözle görülür değişiklikler, meme torbasında şişlik, sertlik ve kızarıklıklar
• Meme uçlarında acı, ağrı,
• Ateş

gibi belirtilerin görülmesi yanında basit kimyasal teşhis metotları ile de hastalığı teşhis etmek her zaman mümkündür.

Sonuçları

• Hasarlı tabaka hiç bir zaman iyileşmez.
• Süt üretimi düşer.
• Yeniden hastalanma riski artar.

Tedavi (Sağaltım)

Erken teşhis ve tedavi mastitisde çok önemlidir. Erken dönemde yapılan müdaheleler meme körlüğünü ve süt kayıplarını önlemektedir. Mastitis tedavisi devam ederken hayvanın çok sık (günde 5-10 defa) sağılması gerekir. Böylelikle iyileşme çabuklaşır ve memenin körleşmesi önlenir.

Korunma

• Ahırın temizliğine ve dezenfeksiyonuna dikkat edilmeli, hayvanların yattıkları yer uygun şartlarda olmalıdır.
• Hayvanlar soğukta bırakılmamalı, genç hayvanlar yaşlılardan ayrılmalıdır.
• Kalıtsal meme bozukluğu bulunan hayvanlar sürüden çıkarılmalıdır.
• Sağım esnasında sağlık kurallarına uyulmalıdır. Elle yapılan sağım uygun bir şekilde yapılmalı, memede kesinlikle süt bırakılmamalıdır. Sağımdan önce ve sağımı takiben meme mutlaka ılık sabunlu su ile yıkanmalı ve kurulanmalıdır.
• Süt sağım makinelerinin temizliğine ve dezenfeksiyonuna dikkat edilmelidir.
• Erken teşhis ile birlikte hastalık etkenine göre hemen uygun bir antibiyotikle tedaviye başlanmalıdır. Gecikmiş vakalarda tedavi imkanı daha düşüktür.