Hayvan sağlığı

Şap (Foot and mouth disease(FMD) - Aptha epizootica - MKS)

Geviş getiren (ruminant) bütün evcil ve vahşi ile domuzlarda görülen, çok büyük ekonomik kayıplara yol açan, bulaşıcı bir hastalıkdır. İhbarı Mecburi Hastalıklar sınıfında yer alır.

Bulaşma

Direk bulaşma: Hastalık direk hayvandan hayvana bulaşır.

Endirek bulaşma: Hayvansal ürünler, kontamine materyal (Nakil araçları), aerosol (Bazı özel araçların yardımıyla katı ya da sıvı maddelerin bir gaz ortamına çok küçük tanecikler halinde yayılması), insanlar ve gıda maddeleri ile bulaşır. Pastörize süt ve mamülleri, et ve et mamülleri, deri ve deri ürünleri hastalığı yayar. Virus salya, idrar, süt ve dışkıda bulunur. En çok salya ile bulaşır. Ölüm oranı (Mortalite) %5, hastalık oranı (Morbidite) %100 dür. Hastalığı atlatanlar 36 ay virüsü saçarlar.

Hastalık belirtileri (Semptomlar)

Hastalığın karakteristik belirtisi yüksek ateş (41,5ºC), iştahsızlık ve iplikvari salyadır. Bazı organların iç yüzlerini kaplayan ve salgı üreten dokularda (Mukozalar) kanlanma (Hiperemi), iştahsızlık (Anoreksi), süt veriminin ani düşüşü gibi belirtiler görülür. Ağız mukozası dil, damak mukozası ile tırnak arası ve meme başı derisinde içi sıvı ile dolu kabarcıklar (vesiküller) oluşur. Vesiküller kendi aralarında birleşerek aftları meydana getirir. Kısa zaman içinde aftlarda patlayarak kırmızı renkte ağrılı erezyonları meydana getirir. Lezyonlar komplike olmadığı sürece 3-5 günde azami 7 günde iyileşir. Tırnak ve meme başı lezyonları, idrar ve dışkı ile kontamine olarak topallığa ve meme yangısına (Mastitis) yol açar. Komplikasyonların görülme oranı %1-2 dir. Ancak canlı ağırlık kaybı, süt veriminin kesilmesi gibi önemli ekonomik kayıplara yol açar.

Tanı

Kesin tanı laboratuvar testleri ile yapılır.

Tedavi (Sağaltım)

Virüse etkili bir tedavi yoktur. Antiseptik solüsyonlarla ağız mukozası, tırnak ve meme başı yıkanır. Tırnak ve memede antibiyotikli pomat ve spreylerle iyileşme sağlanır.

Korunma

Eradikasyon (yok etme) programı uygulanır. Hastalık çıkan ahır ve sürülerde ve çevresindeki hayvanların imhasına, her çeşit hayvan ve ürünlerinin giriş çıkışına yasak konur. Koruyucu amaçla 6 ay süreyle, bağışıklık sağlayan virüse uygun aşı yapılır. Aşılar 6 aydan büyük bütün geviş getiren hayvanlara (Ruminantlar) uygulanır.