Deli Dana - Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE)

Ergin sığırların merkezi sinir sistemini etkileyen, kronik seyirli bir hastalığıdır. İhbarı mecburi hastaklıklar sınıfında yer alır. Hasta sığırların hareketleri anormal olduğu için "Deli Dana Hastalığı (Mad Cow disease)" da denilmektedir.

Hastalık etkeni 'Prion' adı verilen infektif bir proteindir.

Bulaşma

Sindirim yoluyla bulaşma en önemli bulaşma şeklidir. Etkeni taşıyan beyin, omurilik gibi organların 1 gr.'ı bile çiğ olarak yedirildiğinde hastalığa neden olur. Sığırdan sığıra veya diğer türlere bulaşma söz konusu değildir. BSE saptanmış anadan doğan buzağılarda BSE görülme sıklığının, BSE saptanmamış anadan doğanlara oranla %9.6'dan daha fazla olduğu saptanmıştır. Sığırdan insana bulaşma BSE'li sığırlara ait sakatat, katkı maddeleri, mamalar, ilaçlar, aşılar, kozmetik ürünlerle meydana gelir. İnsandan insana bulaşma kan ve doku nakli ile şekillenir.

Hastalık belirtileri (Semptomlar)

İnkubasyon süresi 2-8 yıldır. Semptomlar en erken 24 aylık sığırlarda başlar. Olguların çoğu 4-6 yaş arasında ortaya çıkar.

• Davranış değişiklikleri: Korku, sinirlilik, hayvana yaklaşınca ya da bir yere sıkıştığında hemen reaksiyon gösterir. Sağım odasına girmeye ve kapı aralarından geçmeye isteksizdirler.
• Duruş ve yürüyüş anormallikleri: Arka bacaklarda ataksi (Kas hareketlerinde düzensizlik), tremorlar (İrade dışı titreme), düşme. Ataksi hayvan hızlı yürütüldüğünde belirginleşir. Yürüyüş sallantılıdır. Yürüyüş anormallikleri hayvan her iki yönde dairesel bir tarzda dödürüldüğünde şiddetlenir.
• Duyum değişiklikleri: Sese ve dokunmaya karşı reaksiyon özellikle baş bölgesinde muayene girişimleri hayvanı şiddetli kızdırır. Sağım sırasında dokunmaya karşı şiddetli tekmeleme eğilimi gösterir.
• Genel semptomlar: Kilo kaybı, süt veriminde azalma, son dönemlerde yere düşme, ayağa kalkamama. Hastalık süresi 2 haftadan 6 aya kadar değişir.

Tanı

Klinik semptomlar hastalığın teşhisinde çok önemlidir. Laboratuvar testleri sadece örneğin alındığı anda infeksiyonun olup olmadığını saptamaktadır. İnkubasyon periyodundaki hayvanlar laboratuvar testleri ile tespit edilemez.

Korunma

Ülkemiz insan ve hayvan sağlığının korunması amacıyla hastalık görülen ülkelerden çift tırnaklı canlı hayvan, hayvan maddeleri, hayvansal orijinli yem katkı maddeleri ve bu maddeleri ihtiva eden yemlerin ithal edilmesi 25.05.1990 tarihinde yasaklanmıştır.

Uluslararası Salgın Hastalıklar Ofisi (OIE)'nce sağlığın korunması amacı ile alınması gereken önlemlere yönelik tavsiyeleri aşağıda belirtilmektedir.

Hastalıktan ari ülkelerde

• Sinirsel hastalıkların belirtisini gösteren hayvanların patolojik teşhisinin yapılması,
• İthalatta canlı ruminantlar ve onların ürünlerine karşı önlem alınması,
• Embriyo ithalatı için strateji ve politika belirlenmesi önerilmektedir.

Hastalığın görüldüğü ülkelerde

• Belirlenen vakalarda hayvanların kesimi ve tazminat ödenmesi,
• Memeli hayvanların işlemden geçirerek yeniden kullanıma sunulacak proteinlerinin kontrolü,
• Sığırların takibi ve tanımlanmasının etkin bir şekilde sağlanması önerilmektedir.

Tıbbi Olarak Alınması Gereken Önlemler

• BSE'den şüpheli hayvan dokuları ile temas halindeki laboratuvar çalışanları uygun koruyucu giysiler giymeli ve fiziksel ve kimyasal muamelelerin büyük bir kısmına karşı oldukça dirençli olan etkene maruz kalmamak için çok titiz çalışmalıdır.