Lifler, bitki dokusundaki kuru maddenin %75'ini oluşturan karbonhidratların yapısal kısmında yer alıp, bitki hücre duvarını oluşturur.
İnekler işkembenin etkin bir şekilde çalışması için belirli miktarda life ihtiyaç duyar. Lif ineğin geviş getirmesini ve böylelikle salya salgılaması için gereklidir. Salya işkembe pH değerini korumaya ve asit derecesinin çok fazla değişmesini engellemeye yardım eder.
Salya akışının miktarına etki eden çiğneme süresini belirlediğinden lifin uzunluğu ve yapısı önemlidir.
İnek beslenmesinde yer alan lif, işkembe içindeki besinlerin akışını yavaşlattığından mikropların besinleri sindirim oranını artırır.
Lifli besinlerden sindirilmesiyle elde edilen ürünler sütteki yağ oluşumu için çok önemlidir.
Lif bitkilerdeki hücre duvarını oluşturur ve yapısında aşağıdaki maddeler bulunur:
Bazı lifler sindirilebilir, bazıları ise sindirilemez.
Lif çeşitleri
Bir yemin lif oranını belirlerken, lifi üç farklı şekilde tanımlayabiliriz:
Nötr deterjan lif (NDF) yem içindeki tüm hücre duvarını yani sindirilebilen ve sindirilemeyen tüm lif miktarını gösterir. NDF'nin bazı kısımları sindirilir, bazı kısımları ise direk atılır. Yüksek NDF düşük seviyede, düşük NDF ise yüksek seviyede yem alımı olduğunu gösterir. Yüksek NDF bitki hücre duvarının daha kalın olduğunu gösterir.
NDF = Hemiselüloz + ADF
Asit deterjan lif (ADF), lifin selüloz ve lignin gibi zor sindirilen veya sindirilemeyen parçalarıdır. ADF düşükse, yem çok sindirilebilir bir özelliğe sahiptir (Yüksek kalite yem)
ADF = Selüloz + Lignin
Ham lif (CF), bazen lif içeriğini belirlemek için kullanılsa da, günümüzde kabul görmeyen bir ölçümdür. Bir yemin lif bileşenini oluşturan tüm parçaları içermez.
CP = Selüloz + Alkali çözünemez
Eğer bir yemin NDF ölçüsü %25 ise, kuru yem ağırlığının 1/4'ü liftir.
İnekler işkembenin düzgün çalışması ve süt yağ oranını korumak çin beslenmelerinde belirli bir miktarda life ihtiyaç duyarlar.
Aşağıdaki tablo ineklerin beslenmelerinde ihtiyaç duydukları minimum lif seviyesini gösterir.Nötr deterjan lif (NDF)in kabul edilebilir seviyeleri kuru maddenin %30-35'dir.
Süt sığırı beslemesinde kullanılacak lif miktarını belirlemek için Nötr Deterjan Fiber (NDF) değeri yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca, kaba yemlerin tipi, miktarı ve parça uzunlukları beslemede kullanılan NDF değerlerini etkilemektedir.
NRC-2001'e göre süt sığırları için rasyondaki KM'nin en az %25'inin NDF olması ve bu oranın da %75'nin kaba yem kaynaklı olması önerilmektedir.
Düşük lifli, yüksek nişastalı diyetler işkembenin asidik hale gelmesine neden olur. Tahıl zehirlenmesi (asidoz) oluşabilir. Bu diyete sodyum bikarbonat gibi tamponlar eklemek asitliği azaltarak bu etkiyi azaltır.
Tahıl besleme inek başına günde 4-5 kg. aştığında tampon uygulamaları genellikle tavsiye edilir.
Tamponlar lifin yerini tutmaz. Uzun süreli beslemelerde, düşük lifli rasyonlardan kaçınılmalıdır.
Eğer ineklerin yem alım başlangıcından kısa bir süre sonra, sürünün büyük bir bölümü geviş getirmeye başlamamış ise, rasyon lif oranının düşük olma ihtimali değerlendirilmelidir. Bu durum, elde edilen sütlerdeki düşük yağ oranı ile de doğrulanabilir.
Eğer bir ineğin dışkısı cıvık ve sulu ise, rasyon lif oranının düşük olma ihtimali değerlendirilmelidir. Bu durum, elde edilen sütlerdeki düşük yağ oranı ile de doğrulanabilir.
İnekler lif oranı düşük ve tane tahıl ağırlıklı yemlerle beslendiğinde, süt yağ içeriği düşer. Süt içindeki yağı oluşturmak için kullanılan Acetat, liflere işkembedeki mikropların uyguladığı fermente işlemi ile elde edildiğinden, eğer beslemede lif oranı düşerse, süt yağ içeriği de azalır.
İneklerin geviş getirmeme, cıvık ve sulu dışkı ve düşük yağ oranı gibi belirtilere bağlı olarak rasyon lif oranında düşüklük tespit edildiğinde, kaliteli kaba yem ile rasyon lif miktarı artırılarak denge sağlanmalıdır.
İneğin ihtiyaç duyduğu besinleri içerecek miktarda bir rasyon oluşturduğumuzda, inek bu miktarı sorunsuz olarak tüketebilmelidir. Bu rasyonu oluştururken, bir ineğin farklı koşullarda tüketebileceği azami kuru madde miktarını da belirlememiz gerekir.
Bir ineğin azami yem alım miktarını hesaplamak için; Nötr deterjan lif (NDF) miktarı arttıkça, ineğin daha az yem yiyeceği esasına dayanan aşağıdaki formulü kullanabilirsiniz:
Maksimum yem alımı (kg KM/gün) = (120 ÷ NDF %) ÷ 100 x İnek canlı ağırlığı
Yediği yemin NDF yüzdesi KM'nin %35'i olan 550 kg.lık bir inek için günlük maksimum yem alımı:
Maksimum yem alımı = (120 ÷ 35) ÷ 100 x 550 kg = 18,9 kg KM/gün olarak hesaplanır.
Rasyonunun NDF %'si ile belirlenen ineklerin günlük maksimum yem alım miktarı
Burada kullanılan formül sadece gebe olmayan inekler için geçerlidir. Buzağı, ineğin karnında büyüdükçe işkembe küçüleceğinden, gebe ineklerin günlük maksimum yem alım kapasitesi daha düşük olacaktır.