Tanım gereği buzağı 0-6 ay yaş arası olan sığır yavrusudur ve sığırcılık işletmelerinde hayvan kayıplarının önemli bir kısmı bu dönemde yanlış, yetersiz bakım ve beslemeden kaynaklamaktadır.
Kaliteli bir buzağı elde etmek için yine kuru dönemdeki hayvanın bütün ihtiyaçlarının karşılanmış ve gebeliğin son 50-60 günlerinde kuru döneme çıkarılması gerekmektedir.
Kuruya çıkarma meme dokusunun yenilenmesi ve doğacak buzağı için büyük önem taşıyan ağız sütü (kolostrum)nün oluşabilmesi için yapılmaktadır.
Doğumdan hemen sonra memeden salgılanan koyu kremsi, sarı renkli ve bileşimi normal sütten oldukça farklı bir sıvıdır.
Doğuma yaklaşık beş hafta kala meme bezinde başlayan kolostrum salgılama, gebeliğin son iki haftasında maksimum seviye ulaşır. Kolostrum buzağılarda içerdiği immünoglobulinler (İG) sayesinde hastalıklara karşı direnç sağlar. Kolostrum besin maddeleri içeriği normal süte göre farklılıklar gösterir.
| Süt Bileşeni | Kuru Madde | Yağ | Protein | Laktoz | Mineral | İmmunoglobulin | Yağsız Kuru Madde |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Normal Süt | 12,9 | 3,6 | 3,2 | 5,0 | 0,74 | 0,09 | 9,6 |
| Kolostrum | 23,9 | 6,7 | 14,0 | 3,3 | 1,03 | 6,0 | 16,7 |
1) Hayvan refahı; strese maruz kalması
2) Kuruda kalma süresi; sağmal ineklerin kuruda yaklaşık 40 günden az veya 70 günden fazla kalması,
3) Mevsim; sıcaklık stresine bağlı gebeliğin son döneminde özelikle de düvelerde IgG seviyesinin düşmesine neden olabilmektedir.
4) Bakım ve besleme koşulları; havasız, karanlık, hareketsiz ve kirli ortamlar, yetersiz ve dengesiz rasyonlar, başta selenyum ve E vitamini olmak üzere mineral ve vitamin yetersizlikleri,
5) Mastitis ve diğer hastalıklar; kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.
6) Diğer faktörler; erken veya güç buzağılama, doğumdan önce sağılması, memede sızıntı, ilk doğum, aşırı yaşlılık gibi faktörler kolostrumun kalitesini ve miktarını önemli derecede etkileyen faktörlerdir.
1) Buzağılar zayıf bağışıklıkla dünyaya gelmektedir ve bununla beraber yoğun stres koşullarına maruz kaldıklarından hastalıklara kaşı savunmasız bir haldedirler.
2) Doğumun üstünden zaman geçtikçe IgG’nin kolostrumdaki konsantrasyonu ve buzağı bağırsağından emilimi hızla azalarak, 24. saattin sonunda emilim % 10’lara düşmektedir.
3) Kolostrum üretimi 3-4 gün sürmekte olup, doğumdan sonra 2 saat içerisinde buzağıya verilmelidir.
4) Doğumdan sonraki ilk 12 saat içerisinde içirilecek kolostrum miktarı buzağının doğum ağırlığının yaklaşık %10’ una ulaşmalıdır.
5) Bu, ortalama bir buzağıya ilk 12 saatte yaklaşık 4-4,5kg kolostrum verilmesi demektir.
6) İlk 12 saat içerisinde yaklaşık 4-4.5 kg ağız sütü içirilen buzağılara, 8’şer saat aralıklarla içirilecek ise günde 3 öğün ve her öğünde 1.5 kg veya 12’şer saat aralıklarla 2 öğün ve her öğünde 2-2.5 kg ağız sütü verilmelidir. Ağız sütü ve ara süt ile bu şekilde beslenme 3-4 gün devam edilmelidir.
7) Her inekten elde edilen ağız sütü aynı kalitede değildir. Örneğin, ilk doğumunu yapan genç ineklerin ağız sütündeki bağışıklık maddelerinin miktarı daha yaşlı ineklerin ağız sütüne göre daha azdır. Temel bir yaklaşımla az sayıda doğum yapmış düveler yerine, birkaç doğum yapmış ineklerin ağız sütü yine sulu cıvık ağız sütlerinin yerine, koyu kıvamlı olanlar tercih edilmelidir. Bu ağız sütleri buzluklarda dondurularak aylarca saklanabilmekte, dondurulmuş ağız sütü içerisindeki bağışıklık proteinlerinin bozulmaması için 50 derece altında ısıtılmış su içerisinde çözdürülerek 38 C derecede buzağıya verilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
8) Kolostrum; buzağıların sindirim sisteminin uyarılması ve de ana karnındaki dönemde bağırsaklarda biriken atık maddelerin (mekonyum) dışarı atılmasında birinci derecede etkili olmaktadır.
Ağız sütü içen buzağılarla ilgili önemli kararlardan biri buzağı ile anasının ne kadar süre bir arada kalacağı diğeri de ağız sütünün hangi yolla (doğrudan anasında, kovadan veya biberonla) içirileceğidir.
Buzağı ile anası aynı bölmede en fazla 24 saat bir arada tutulması uygundur.
Ana ve buzağı bir arada kalması söz konusu olduğunda ineğin memesi mutlaka temizlenmeli ve temiz kalması sağlanmalı.
Ruminantlar (çift tırnaklılar) 4 bölümden oluşan bir mideye sahiptirler.
Ergin canlı ağırlığa ulaşanlarda rumen (işkembe) daha ön plana çıkmaktadır. Ancak buzağılarda abomasum (şirden) önem taşımaktadır. Çünkü süt burada ki enzimler sayesinde pıhtılaşır ve sindirime uygun hale gelerek bağırsaklara geçip vücuda gıda olarak emilir.
Buzağı; annesini emerken ki boynunun aldığı form ile süt direkt olarak abomasuma geçişi sağlanmış olur.
Şayet sütü kova ile içirdiğimiz durumda boynun aldığı form sütün işkembeye gitmesine neden olur.Burada da sütün sindirimde gerekli olan enzimler bulunmadığı için sütten tam fayda sağlanamaz ve rahatsızlığa (gaz, ishal vs.) sebep olabilir.
Doğal ortamında buzağı uzun bir müddet annesini emer. Ancak modern yetiştirme tarzında sütün ekonomik katkısından faydalanmak ve işkembenin (rumen) hızlı gelişimini sağlamak amacı ile buzağılar erken dönemde sütün yanı sıra buzağı başlangıç yemi verilmeye başlanır.
Buzağı önüne 4. gün konulan yemi yavaş yavaş ağzında gevelemeye başlar.
İşkembe gelişiminden kasıt, işkembenin ince değil kalın etli bir duvara sahip olması ve kesilmiş işkembenin içinde tüyümsü çıkıntıların (papilla) uzun, güçlü olmasıdır.
Bu çıkıntıların beslenmedeki vazifesi işkembenin içerisindeki sindirilmiş gıdanın vücuda emilmesidir. İşin özü yüzey ne kadar fazla olursa emlim o kadar fazla olur.
Aksi takdirde sindirilmiş gıda ürünleri ve bazı bileşikler vücuda yeterince emilemeyecektir. Sonuçta ekonomik bir kayıp söz konusudur.
| Buzağı Kısa Dönem Sütten Kesme Programı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Yaş | Süt(lt) / Gün | Öğün Sayısı | Buzağı Başlangıç Yemi | Buzağı Büyütme Yemi | Kuru Ot / Gün | Su |
| 0-3 Gün | Kolostrum | 3 | - | - | - | Serbest |
| 4-7 Gün | 4 | 3 | Serbest | - | - | Serbest |
| 8-14 Gün | 5 | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 15-21 Gün | 6 | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 22-28 Gün | 4 | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 29-35 Gün | 3 | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 36-49 Gün | 2 | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 50-75 Gün | - | 2 | Serbest | - | Serbest | Serbest |
| 76-84 Gün | - | 2 | Serbest | 1,5 kg | Serbest | Serbest |
Buzağıların beslenmesinde kullanılan, hızlı büyüme sağlayacak şekilde vitamin ve mineral ilavesi yapılmış, kolay sindirilebilir, kaliteli hammaddeler kullanılarak hazırlanan özel bir üründür.
Lezzetli ve iştah açıcı özelliği vardır. Pelet formda üretilmektedir.
Hızlı canlı ağırlık artışı sağlar. Buzağıların ishal olmasını önler.
İşkembe gelişimini hızlandırarak yemden yararlanılmayı artırır.
Muhtemel sindirim sistemi hastalıklarına karşı direnç artırıcı ve işkembe gelişimine yardımcı olan katkı maddeleri ile desteklenmiştir.
2. Haftadan itibaren günlük 3 – 4 litre normal anne sütüne ilaveten 1 – 1,5 kg buzağı başlangıç yemi hayvanın önünde bulundurulmalıdır.
2. haftadan itibaren başlanan normal anne sütü tüketimi, 3. haftada günlük 3 litreye, 4. haftada ise 2 litreye düşürülmelidir. Buzağılarda 6. Haftadan itibaren kaliteli kuru yonca otu serbest seçenekte önlerinde bulunmalıdır. Bu süre erken gibi gözükse de işkembe gelişimi için çok önemlidir.
Süt içen buzağıların su ihtiyaçlarının sütten karşılanabileceği düşünülerek, buzağılara su sağlama konusuna fazla özen gösterilmemektedir.
Yani işletmelerin önemli bir bölümü buzağılara istediklerinde su içebilecekleri bir donanıma sahip değildir. Oysa buzağılara içirilen süt miktarı hemen bütün işletmelerde sınırlıdır bu da buzağının süt içerek sağlayacağı su miktarını da sınırlar.
Buzağıya ilk 1-3 gün su içme imkanı verilmemiş ise, ağız sütünden normal süte geçer geçmez her istediklerinde buzağı başlangıç yemine ve suya ulaşmalarını mümkün kılacak düzenlemeler yapılmalıdır.
