Brom, dünyanın serin ve ılıman bölgelerine adapte olmuş, yaklaşık 100 türü bulunan, anavatanı Asya, Avrupa ve Amerika kıtaları olan buğdaygil yem bitkileridir. Tek yıllık ve çok yıllık türleri bulunmaktadır. Çok yıllık türlerden kılçıksız brom, dağ bromu ve dik brom; tek yıllık türlerden tarla bromu ve parlak brom yem bitkisi olarak üretilmektedir. Brom türleri farklı iklim bölgelerine uyum sağlamıştır ve farklı alanlarda kullanılmaktadır. Genellikle yem bitkisi ve mera bitkisi olarak üretimi yapılmaktadır. Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan brom türleri içerisinde en geniş oranda kullanılan ve yem bitkileri içerisinde büyük öneme sahip olan bitki kılçıksız bromdur.
Avantajları
Dezavantajları
Kılçıksız brom bitkisinin başlıca bitkisel özellikleri şunlardır:
Derin bir kök sistemine sahip, kök-sap oluşturan ve rizomlu bir bitkidir.
Kılçıksız brom bitkisinin çiçekli sap uzunluğu 80–120 cm'dir.
Yaprak kını kapalı ve tüysüz bir bitkidir. Yaprak ayası düz, ucu sivri, 4–12 mm genişlikte, 15–40 cm uzunluğunda, ayanın orta kısmında W şeklinde çizgi vardır. Kulakçık bulunmaz.
Başakçıkları karışık salkım şeklindedir. Salkım uzunluğu 10–20 cm olup çiçeklenmeden önce toplu hâlde bulunmaktadır. Salkımlar çiçeklenme döneminde açılır.
Tohumunun bin dane ağırlığı 3–4 gramdır.
Kılçıksız brom serin iklimlere uyum sağlamış bir bitkidir. Kurak ve sıcak şartlara oldukça dayanıklıdır. Sıcak iklim şartlarına uyum sağlamış formları da bulunmaktadır. Kılçıksız brom uzun süren kuraklık döneminde dinlenmeye geçer. Kuraklık döneminden sonra tekrar gelişmeye başlar. Nemli step bölgelerde iyi verim alınır.
Kılçıksız brom farklı toprak şartlarında yetişebilir fakat killi-tınlı, drenajı iyi, derin yapılı, bitki besin maddelerince zengin ve nemli topraklarda daha iyi gelişir. Alkali topraklara karşı dayanıklığı yüksek, tuzlu topraklara ise orta derecededir.
Toprak hazırlığı ve ekim
Toprak hazırlığı: Kılçıksız brom ekilecek tarla sonbaharda normal derinlikte sürülmelidir. Ekim zamanına bağlı olarak ilkbahar veya sonbaharda ekimin yapılacağı birkaç cm’lik toprak yüzeyi ufalanmalıdır. Tarlada yabancı ot oranı fazla ise kılçıksız bromdan bir yıl önce sık bir hububat ekilmelidir. Yabancı otlarla mücadele için toprak tavının kaçma ihtimali olan topraklarda, yabancı otun cinsine göre ekim öncesi yabancı ot ilacı ile ilaçlama yapılmalıdır.
Ekim: Kılçıksız brom ekiminde dikkat edilmesi geren başlıca konular şunlardır:
Kılçıksız brom ekimi iklim şartlarına bağlı olarak ilkbahar veya sonbaharda yapılabilir. Karışık ekim yapılacaksa (baklagil yem bitkileri ile); soğuk iklime sahip bölgelerde ilkbaharda, ılıman iklime sahip bölgelerde sonbaharda ekilebilir fakat her iki ekimin de yapılabildiği bölgelerde yabancı ot rekabetinin azlığından ve kış yağışlarından yeterince faydalanma açısından ekimde sonbahar dönemini tercih edilmelidir.
Kılçıksız brom bitkisi elle serpme veya mibzerle sıraya ekilebilir fakat küçük tohumlu olması, belli derinliğe ve belli miktarda ekilmesi gerektiğinden mibzerle ekilmesi daha uygundur.
Kılçıksız brom ot üretimi amacıyla yetiştiriliyorsa 50–60 cm, hayvan otlatma amacıyla yetiştiriliyorsa 40–50 cm, tohum üretimi amacıyla yetiştiriliyorsa 70–80 cm sıra arası mesafede ekilmelidir.
Ekim derinliği 1–1,5 cm olmalıdır.
Dekara atılacak tohum miktarı ekim şekline göre değişmektedir. Kılçıksız brom yalnız ekilecekse 1,5–2 kg/da, karışık ekilecekse 1 kg/da tohum kullanılmalıdır.
Ekim sonrası tohum yatağı merdane ile mutlaka bastırılmalıdır.
Bakım
Kılçıksız broma uygulanacak başlıca bakım işlemleri şunlardır:
Sulama: Kılçıksız brom kurak şartlara çok dayanıklıdır fakat sulama yapıldığında önemli derecede verim artışı olmaktadır. Susuz şartlarda yetiştirilen kılçıksız bromdan 400–450 kg/da kuru ot alınırken sulu şartlarda yetiştirilen bitkiden 800–900 kg/da kuru ot elde etme imkânı vardır. Sık aralıklarla yapılan sulamalarla daha yüksek kuru ot ve tohum verimi alınabilir. Kılçıksız bromda ekim sonrası çıkıştan sonra eğer yağışlar yetersiz ise sulama yapılmalıdır. Bitkinin ekildiği ilk yıl ilkbaharda yağışlar sona erdikten sonra sulamalar yapılmalıdır. Daha sonraki yıllarda 8–10 gün aralıklarla çiçeklenme başlangıcına kadar sulamalara devam edilmelidir. Kılçıksız bromda en uygun sulama yöntemi yağmurlama sulama yöntemidir. Bu imkân yoksa bitkileri yatırmayacak şekilde suyu göllendirmeden salma sulama yapılmalıdır.
Gübreleme: Kılçıksız brom gübrelemesi yapılmadan önce toprak analizleri ile bitkinin ihtiyacı olan bitki besin elementleri tespit edilmeli ve gübreleme programı bu analiz sonuçlarına göre belirlenmelidir. Toprak analizi yapılmamışsa tesis gübrelemesi olarak 6–7 kg/da saf azot (30–35 kg/da amonyum sülfat) ve 5 kg/da saf fosfor (12,5 kg/da triple süper fosfat) verilmelidir. Potasyumlu gübreler ihtiyaç varsa verilmelidir. Bakım gübrelemesi olarak iki farklı yöntem uygulanabilir. Birinci yöntemde ilkbaharda 4 kg/da ve sonbaharda 10 kg/da azotlu gübre (toplamda 70 kg/da amonyum sülfat) uygulaması yapılmalıdır. İkinci yöntem olarak sadece ilkbaharda 15 kg/da (75 kg/da amonyum sülfat) uygulanmalıdır. Bakım gübrelemesi olarak gerekli hâller dışında fosforlu ve potasyumlu gübrelerin verilmesine gerek yoktur. Kılçıksız brom bitkisinden topraktan kaldırdığı bitki besin elementleri nedeniyle ilk iki yıldan sonra gübreleme yapılmadan verim elde etmek çok zordur.
Yabancı otlarla mücadele: Kılçıksız brom ile yabancı ot mücadelesine ekim öncesi başlanmalıdır. Ekimden bir sene önce tarlaya sık bir hububat ekimi yapılmalıdır. Ekim öncesi toprak diskaro veya kültüvatör gibi aletlerle işlenerek yüzeysel bir sürüm yapılmalı veya yabancı ot ilaçları ilaçlanmalıdır. Kardeşlenme sonrasında yabancı otlara karşı ilaçlama yapılmalıdır. Ertesi yıl yine kardeşlenme döneminde yabancı otlara karşı ilaçlama yapılmalıdır.
Hasat ve Muhafaza
Kılçıksız brom hasadı ot ve tohum elde etmek amacıyla yapılır.
Ot için hasat: Kuru ot elde etme amacıyla kılçıksız brom hasadı bitkinin yalnız ve karışık ekimine göre değişir. Yalnız ekimlerde vejetasyon döneminin uzun olduğu bölgelerde (yılda 2–3 biçim alınan) salkımların oluştuğu dönemde, vejetasyon döneminin kısa olduğu bölgelerde (Doğu Anadolu) çiçeklenme dönemi başlangıcında biçim yapılmalıdır. Kılçıksız brom baklagillerle ile karışık ekilmişse biçim zamanı baklagillere göre ayarlanmalıdır. Yonca ile karışık ekimde yoncanın çiçeklenme başlangıcında, çayır üçgülü ile birlikte karışık ekimde ise çayır üçgülünün % 30-65’nin çiçeklendiği döneminde biçilmelidir. Biçim, çayır biçme makineleri ile yapılmalıdır. Biçim yüksekliği 5 cm olmalıdır. Hasat edilen otlar tarlada uygun kuruluğa gelinceye kadar bekletilerek akrobat tırmıklar yardımıyla namlu hâline getirilmelidir. Daha sonra balya makineleri ile balya yapılarak depolara taşınmalı ve uygun bir şekilde istiflenmelidir.
Tohum için hasat: Tohum üretimi için kılçıksız brom yalnız ekilmelidir. Hasat biçerdöverle yapılmalıdır. Salkımın alt tarafındaki gövdenin tamamen kuruduğu fakat tohumların dökülmeye başlamadığı dönemde hasat yapılmalıdır. Biçerdöver kullanma imkânı olmayan yerlerde biçim elle yapılır. Daha sonra kurutulur ve harman makinesi ile harman yapılır. Biçim yapılan bitki düzgün bir yere taşınır, kurutulur ve kuruyan otlardan tohum çıkarılır. Bu tohumlar rutubetsiz bir ortamda depolanır. Dekardan yaklaşık 25–30 kg tohum alınır.