Bir süt ineğinin süt verimi tükettiği enerji ile doğru orantılıdır. Enerjinin yanı sıra, işkembenin normal bir şekilde çalışması için de, lif tüketimi gerekmektedir. Bu durumda, yüksek enerji içeriği ile kaliteli bir kaba yem kaynağı oluşturan ve diğer yem kaynakları yoluyla ineğin aldığı proteinlerin tamamlayıcısı olan mısırın yem bitkisi olarak ekilmesi oldukça doğru bir tercih olarak kabul edilebilir.
Uygun çevre ve iklim koşullarında ekimi yapıldığında, dönüm başına verimin oldukça yüksek olması mısırın yem bitkisi olarak kullanılmasını artırmaktadır. Son yıllarda geliştirilen tekniklerle, içerdiği daha düşük lignin seviyeleri ile birlikte, sindirilebilirliğinin artırılarak rasyonlarda kaba yem oranının artırılmasına katkı sağlaması hayvan beslemede büyük avantajlar sağlamaktadır.
Ekonomik bir hayvancılığın en önemli unsurlarından biri olan silaj için, mısır en verimli bitkilerin başında gelmektedir.
Mısır silajı rasyonlarda temel kaba yem olarak kullanılmaktadır.
Toprak hazırlığı ve ekim zamanı
Silaj amaçlı yetiştirilecek mısırın ekim tarihinin belirlenmesi için ilk ve son don tarihleri, hava sıcaklığı ve ön bitkinin tarlayı terk ettiği tarihin bilinmesi önem taşımaktadır. Ayrıca toprak işleme yöntemleri, mısırın ana ve ikinci ürün olarak ekimi ile ön bitkinin durumuna bağlı olarak da değişiklik gösterir. Genellikle bölgelere göre değişmek üzere, sulanabilen alanlarda ana ürün olarak silajlık mısır ekimi; Nisan-Mayıs, ikinci ürün olarak ekimi ise Haziran-Temmuz aylarında yapılmaktadır. Silajlık mısır ikinci ürün olarak yetiştirilecek ise, ana ürünün tarlayı terk etmesinden sonra, sürüm işlemini takiben külvülatör veya diskaro ile toprak parçalanır ve kürüm çekilerek toprak ekilecek kıvama getirilir.
Ekim
Silajlık mısır ekimi; çapalama, sulama, diğer bakım işlerinin kolaylığı ve silaj makinası ile hasadının kolaylığından dolayı sıraya ekim tavsiye edilir. Ülkemizdeki silaj makinalarının büyük çoğunluğunun mısırı tek veya çift sıra olarak hasat yapabildiği düşünülürse sıraya ekim bir zaruret olmaktadır. Sıraya ekim pnömatik mibzer ve pamuk mibzerin ayarlanmasıyla yapılır. Pnömatik mibzer ile sıra üzeri bitki aralığı istenilen ölçüde ayarlanmaktadır. Ekimde sıra arası mesafe 60-70 cm, sıra üzeri mesafe 12-20 cm, ekim derinliği 4-7 cm. olması gerekmektedir. Silajlık mısır ekimi, yeşil aksamın tümü değerlendirildiğinden daha sık yapılmalıdır.
Gübreleme
Genel olarak; 15-20 kg/da saf Azot (N) ve 15-20 kg/da saf Fosfor (P2O5) silajlık mısır için yeterli olmaktadır. Verilecek azotun yarısı ekim ile birlikte fosforun tamamı, azotun diğer yarısı bitkiler 4-5 yapraklı olduğunda karıklara, yaprak aralarına kaçırmadan verilmelidir. Daha sağlıklı bir gübreleme yapabilmek için toprak analizi yapılmalıdır.
Bakım ve sulama
class='bg-image' src="images/yembitki/misir_tarla.jpg">Bitkiler 4-5 yapraklı dönemde iken lister çapası yapılır. Böylece hem sulama için karık açılmış hem de boğaz doldurma işlemi yapılmış olur.
Lister çapasıyla yabancı otlarda kontrol altına alınır. Karıklar açıldıktan sonra ilk su verilir.
Toprak üzeri aksamı büyük bir bitki olan mısırın su tüketimi fazladır. Bitki boyu 1.5 m'yi geçtikten sonra ve özellikle tepe püskülü çıkarma, döllenme ve dane bağlama dönemlerinde su tüketimi en yüksek seviyede olduğundan bolca sulanmalıdır. Bu dönemlerde bitkiye su stresi yaşatılması yüksek verim kayıplarına yol açar.
Hasat ve silaj yapımı
class='bg-image' src="images/yembitki/misir_silaj.jpg">Mısır silajının yem değeri mısır danesinin olgunluk durumuna, koçan oranına ve kuru madde içeriğine göre büyük değişim göstermektedir. Silaj yapılacak mısırın en iyi hasat zamanı, danelerin süt olumu dönemini tamamlayıp hamur olumuna girdiği ve nem oranının %65-70'e düştüğü dönemdir. Bu nem oranı, bitkinin maksimum kuru dane ağırlığına ulaşmasından 2-3 hafta önce elde edilmektedir. Tüm bitkide nem %65 olduğunda koçan nemi %48, dane nemi de %44 dolayındadır. Danenin verime katkısı %35-40 düzeyindedir.
Eğer mısır erken biçilirse siloda sızıntı kaybı artar, fermantasyon düzenli sürmez; çok geç biçilirse de tam sıkışma sağlanamayacağı için siloda bol oksijen kalır. Oksijenli fermantasyon uzun sürer.
Çeşit, hasat zamanı, koçan oranı, parça boyutu, silonun şekli, doldurma süresi, sıkıştırma derecesi gibi özellikler mısır silajının kalitesini belirlemektedir. Bunların birinde meydana gelebilecek olumsuzluk ürünün kalitesini düşürecektir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu, silaj üretimi amacıyla yetiştirilecek mısırın vejetasyon süresidir. Ekilen çeşidin hasat zamanında koçan bağlamış olması, verim ve kalite bakımından çok önemlidir. Çünkü yapılan birçok çalışmada, mısırda yeşil aksam veriminin %50'si ve besleme değerinin %70'i koçanlardan elde edilmektedir.
Özellikle ikinci ürün tarımının yapıldığı geçit bölgelerinde vejetasyon süresi, kıyı bölgelerine göre daha sınırlı olduğundan, hasat zamanında yanlış çeşidin ekimi nedeniyle mısırların çoğu koçan bağlamadan silaj yapımı için biçilmektedir.
Koçanın içermiş olduğu karbonhidrat miktarı, fermantasyonun (ekşime) istenilen düzeyde olmasını sağlamaktadır. Aksi durumda kalitesi düşük silo yemi elde edilmekte ve silo yeminden beklenen fayda sağlanamamaktadır.
Hasat edilen mısırlar en kısa zamanda silo çukurlarına doldurulur ve traktör yardımıyla sıkıştırılır. Bitki hücreleri silolama esnasında tam olarak ölmediğinden ortamdaki oksijeni tüketerek karbondioksit üretirler. Ayrıca ortamdaki diğer mikroorganizmaların bu esnada faaliyetlerini arttırması sonucu oluşan fermantasyonla besin maddeleri kaybı azalır. Bu nedenle silajlık mısır materyali fazla bekletilmeden iyice sıkıştırılarak, kaliteli silaj üretimi için gerekli olan laktik asit bakterilerinin erken çoğalması teşvik edilmelidir. İyice sıkıştırılan materyal hava almayacak şekilde özel plastik örtü ile örtülür. Silo kapatıldıktan sonra 1.5-2 ay içerisinde kullanıma hazır hale gelir. Mısır silajı süt sığırları için önemli bir kaba yem materyalidir. 1 dekardan 6-10 ton silaj elde edilebilir.
Mısırın silolanmasında katkı maddesine pek gerek duyulmaz. Silajın protein oranını yükseltmek için üre, fermantasyonu hızlandırmak için de tuz katılabilir. Mısır, fermente özelliği nedeni ile proteince zengin ve tek başına silolanmayan bitkilerin silajının yapımında katkı maddesi olarak kullanılır.
Mısır; sapları, yaprakları ve koçanları ile birlikte önce parçalanır. Parçalanma ne kadar fazla olursa silolama da o kadar başarılı olur. Süt olum devresinde yapılan biçimlerde protein oranı ve kuru maddenin sindirilebilirliği yüksek düzeydedir. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalarda hamur olum döneminde yapılan biçimlerde protein oranının düşmesine karşılık verimin, kuru maddenin sindirilebilirliğinin ve hayvanlar tarafından tüketiminin arttığı görülmüştür.
Mısır silaj ve tane olarak KM, sindirilebilirlik, ham protein ve NDF değerleri
Mısır, çok yönlü bir kulanım alanına sahiptir. Mısırın son yıllarda yeşil yem ve silaj üretimi amacı ile ekim alanı artmıştır. Mısır; dekara veriminin yüksek olması, silaj yapımına uygunluğu ve elde edilen silajın besleme değerinin yüksekliği gibi nedenlerle tercih edilen ürünlerin başında gelir.
Ülkemizde sıcak iklim bölgelerinde tahıl (buğday, arpa) hasadından sonra mısır, silo yemi amacıyla ikinci ürün olarak yetiştirilmektedir. Silajlık olarak ekimi yapılacak mısır cinsinin, boyu uzun, yaprak sayısı ve yaprak oranı, bitkide dane bağlayan koçan ağırlığı fazla olmalı ve sap çapı fazla olmamalıdır.
Ülkemizde silajlık olarak yetiştirilen mısır çeşidi fazla olmamakla birlikte, ticari olarak üretimine izin verilen ve daha çok dane mısır verimine uygun olan çok sayıda mısır çeşidi silaj üretimi için kullanılmaktadır.
Silajlık olarak ekimi yapılacak mısır cinsinin, boyu uzun, yaprak sayısı ve yaprak oranı, bitkide dane bağlayan koçan ağırlığı fazla olmalı ve sap çapı fazla olmamalıdır.