Birliğimiz Göynücek ilçemizde görev yapmakta olan personellerimiz tarafından 2021 yılı içerisinde yürütmekte olduğumuz "Göynücek’te Suni Tohumlama Uygulamalarının Yaygınlaştırılması" adlı projemiz başarıyla devam edilmektedir.
Gentürk spermalarımız uygulama ve ulaşım dahil olmak üzere Göynücek ilçesi sınırları içerisinde bulunan 38 köyde 50 TL fiyatına tüm damızlık sığır yetiştiren işletmelerimizde uygulanmaktadır.
Suni tohumlama; erkek hayvanlardan, uygun teknik ve yöntemlerle hijyenik koşullarda alınan spermanın, birtakım işlemlerden geçirdikten sonra yine uygun teknik ve yöntemlerle kızgınlık dönemindeki dişi hayvanın genital kanalına verilmesidir. Suni tohumlama, çiftlik hayvanlarında daha çok genetik ilerleme ile verim artışı sağlamak ve çiftleşmeyle geçen hastalıklardan korunmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Erkek hayvandan çiftleşme yoluyla geçebilecek hastalıkların yayılması suni tohumlama ile önlenmiş olur. Genetik kabiliyetlerini satın almaya gücümüzün yetmediği üstün özellikteki erkek hayvanları kullanmamıza imkân sağlar. Sığır üreticileri boğa beslemenin masraf ve tehlikelerinden kurtulmuş olur. Suni tohumlama ile üstünlüğü kanıtlanmış erkek hayvan tohumları (spermaları) kullanılarak gelecek nesillerin daha verimli olması sağlanır. İneğin verim dışındaki diğer eksikleri de suni tohumlama yöntemi ile giderilebilir. Kolay buzağılama özelliği önceden belirlenmiş boğa tohumları kullanılırsa güç doğum problemiyle karşılaşılmaz.*
Suni tohumlama yöntemi, üstün özelliklere sahip boğanın tohumundan birçok üreticinin yararlanmasına imkân sağlar. Kalıtım yönünden denenmiş, üstün nitelikli bir boğadan suni tohumlama uygulaması ile çok sayıda inek tohumlanabilir. İyi bir organizasyon ile suni tohumlama ile elde edilen gebelik sonuçları, doğal aşımda elde edilenler kadar yüksek olur. Bu yöntem; üstün boğaların tespiti ve elde edilen güvenilir istatistikler ile gelişmiş boğa değerlendirme tekniklerinin (projeni test, döl testi) yürütülmesine ve hayvanların verim özelliklerine (süt, et vb.) göre sperm bankalarını oluşturma imkânlarını sağlar. Aynı zamanda kayıtlı yavrular ve sürüler oluşturulması kolaylaşır.*
Amasya İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği 2004 Yılından beri kendi bünyesinde istihdam ettiği teknik personeller ile suni tohumlama uygulaması yapmaktadır. Birliğimiz aynı zamanda suni tohumlama uygulamasının yaygınlaştırılması için kendi öz kaynaklarını kullanarak projeler gerçekleştirmektedir. Bu projelerin beşincisi 2021 yılında Göynücek ilçesi sınırlarında bulunan 38 köyde uygulanmaya devam etmektedir. Amasya İli çeşitli ilçelerin de şimdiye kadar gerçekleştirdiğimiz suni tohumlama projeleri ile Suni tohumlama uygulamasının yapılmadığı veya çok az uygulandığı yerlerde %50 ye varan oranlarda suni tohumlama oranlarında artış sağlayarak bölgemize hayvan ıslahı alanında katkı sağlamış bulunuyoruz.
Suni tohumlamanın başlıca yararları şunlardır:*
Üstünlüğü kanıtlanmış erkek hayvanların tohumları kullanılırsa suni tohumlama bir "ırk ıslahı yöntemi" hâline gelir. Dünyada ırkların ıslah edilmesinde en çok kullanılan, en etkin ve en kolay yöntem suni tohumlamadır. Denenmiş üstün verimli erkek hayvanların sperması suni tohumlama yöntemi ile kullanıldığında yüksek verimli genetik özelliklerin arttığı ve hayvan ıslahının kolaylaştığı ispatlanmıştır. Suni tohumlama, ırkların genetik bakımdan ıslah edilmesini ve birbirlerine dönüştürülmesini sağlar.
Suni tohumlama uygulaması bir erkek damızlıktan çok fazla sayıda dişinin tohumlanmasına olanak sağlar.
Daha çok boğanın test edilmesini sağlar. Projeni test metotlarında çok sayıda boğanın birçok sürüde denenmesi gerekir. Böylece bir boğanın üstün özelliklerini nakletme yeteneği suni tohumlama sayesinde daha çabuk ve etkili bir şekilde ortaya çıkar. Suni tohumlama, erkek damızlıklara erken yaşlarda projeni test uygulanmasına ve dolayısıyla genetik seleksiyona olanak verir.
Damızlık boğaların kullanılma süresini uzatır. Projeni test uygulanarak kalıtsal gücü denenmiş erkek damızlıkların ölümlerinden sonra bile, sperma örneklerinin yaygın bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar.
Damızlık erkek hayvan yerine sperma ithal etmek yoluyla yeni genetik materyalin ülkeye girişini hızlandırır. Uluslararası taşıma giderlerini azaltır.
Venereal (cinsel yolla bulaşan) hastalıkların yayılma riskini azaltıp kontrol altına alınmasını sağlar. Tabii tohumlama boğaları aracılığıyla geçebilen IBR/IPV, brucellosis, trichomoniasis, leptospriosis, tuberculosis gibi bulaşıcı hastalıkların yayılma tehlikesi önemli derecede azaltılır. Sperması kullanılan erkek hayvanların bu hastalıklardan ari olması için sağlık taramasından geçirilmesi gerekir.
Değerli oldukları halde sakat ya da isteksiz erkek damızlıklardan uygun yöntemle sperma alınarak kullanılmasını sağlar.
Kimlik tespitini kolaylaştırır. Sürüdeki hayvanların kimliğinin tespit edilmesine, doğum ve yetiştirme kayıtlarının daha doğru tutulmasına yardımcı olur.
Yetiştiricileri erkek damızlık hayvan bulundurma zorunluluğundan kurtarır. Tehlikeli boğaların yetiştirmeden çıkarılmasıyla güvenliği sağlar. Boğanın bakım ve masrafı ortadan kalkar. Genetik değerler göz önüne alındığında, suni tohumlama doğal tohumlamadan daha ekonomiktir.Östrüs senkronizasyonu uygulanan çok geniş hayvan gruplarının aynı zamanda tohumlanabilmesine olanak sağlar.
Doğal çiftleşme sırasında oluşabilecek kaza ve yaralanmaların önlenmesini sağlar. Bir yaşındaki düve ve ufak inekler yaralanma tehlikesi olmaksızın daha ağır boğaların spermaları ile tohumlanabilir. Suni tohumlama boğalarından olan buzağıların ortalama doğum ağırlıkları tahmin edilerek düvelerin uygun boğaların spermaları ile tohumlanmasıyla doğum güçlüklerinin azaltılmasına yardımcı olur.
Fertilite (döl verimi) kontrolüne yardım eder. Laboratuvarda spermanın düzenli muayenesi ile infertil (döl verimi düşük) boğalar tabii tohumlamaya nispetle daha erken tespit edilebilir. Aynı zamanda ineklerin üreme kanalı hastalık ve anomalilerinin neden olduğu sonuçsuz tohumlamaların önüne geçilmiş olur.
(*) KAYNAK: T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ VE SAĞLIĞI ALANI EVCİL HAYVANLARDA SUNİ TOHUMLAMA (2016)
“Geleceğin İçin Üret Türkiye…”
