Hayvan sağlığı

Doğumun Fizyolojik Belirtileri

Hayvan türlerine göre değişen sürelerde dış ortamda yaşayabilecek hale gelmiş olan yavrunun zarlarıyla birlikte döl yatağından (uterus) çıkarılmasına doğum adı verilir.

İneklerde gebelik süresi ortalama 283 gün (280-285 günler arası) olup, yavru belirli bir büyüklüğe ulaşınca döl yatağında kendisi için yer kalmaz, buna bağlı olarak yavru artık yeteri kadar besin maddesi temin edemez. Ayrıca yavru tarafından meydana getirilen metabolizma atıkları aşırı derecede birikir. Bu etkenler uyarımlarla doğumu başlatır.

Doğumların çoğu geceleri meydana gelmektedir. Dış faktörler anaları en az geceleri etkiler, böylece iç etkenlerin emniyetli bir şekilde meydana gelmesi sağlanmış olur. Bu nedenle doğum sırasında dişilerin mümkün olduğu kadar rahatsız edilmemeleri gerekir.

Bütün genital organlarda gelişme ve ödemli hal göze çarpar. Memeler yeni laktasyon için hazırlıklarını tamamlar, özellikle düvelerde bu belirtiler daha fazla göze çarpar. Son haftalarda kolostrum salgılanır, memeler gergin ve ödemlidir. Hatta memeden süt fışkırabilir. Doğumu yaklaşan hayvanlarda solunum sayısı artar, beden ısısı yükselir. Özellikle ineklerde beden ısısı karkteristiktir, gebeliğin sonunda 39.5-40ºC'a kadar çıkar. Doğumdan 1-2 gün önce aniden 1-1.5ºC'lik düşme görülür. Doğumu çok yaklaşan ineklerde dişi genital organndan 1 cm. kalınlığında bir akıntı gözlemlenir.

Doğumu yaklaşan ana sakinleşir. Doğum yaklaştıkça dişiler ağrı belirtileri gösterirler. Dişi ağrının etkisiyle başlamış olduğu yemi bırakır. Ayaklarıyla yeri eşeler, kuyruğunu sallar. Eğer ahırda serbest ise dolaşır. Bu belirtiler ilk zamanlarda hafif ve aralıklıdır. Bu aralıklar gittikçe kısalır, ağrıların şiddeti artar. Deri ısısı yükselir. Karın duvarı ve açlık çukurluğu gerilir. Dışkılama görülür. Kasılmalar kesilince hayvan tekrar sakinleşir ve hatta yiyecek arar.Her ağrı bir kaç saniyeden 2-3 dk'ya kadar sürer. 5-10-15 dakikalık aralıklarla birbirinden ayrılır. Gittikçe bu aralıklar kısalır, daha kuvvetli ve uzun olmaya başlar.

Yavru zarları 3 katmandan oluşur. En dışta chorion, orta katmanda allantois kesesi (yavru idrarı bu katmanda birikir) ve en içte yavru ve amnion sıvısının da içinde bulunduğu amnion kesesi. Kasılmalarla önce chorion yırtılır ve yavru suları dişi genital organdan dışarı akar. Sonra allantois dişi genital kanaldan içi sıvı dolu kese şeklinde dışarı sarkar. Bağlantı çok zayıf ve dayanıksız olduğundan içindeki sıvının ağırlığıyla yırtılır. Döl yatağının kontraksiyonlarının daha da şiddetlenmesiyle amnion kesesi içinde bulunan yavruyla birlikte dişi genital kanaldan dışarı doğru ilerler. Kasılmalarla gittikçe büyüyen bu kese bazen hemen bazende biraz gecikme ile yırtılır. Kesenin geç yırtılması iyidir, çünkü yavru kese içinde daha rahat ilerler. Fakat yırtılma gecikirse elle yırtmak gerekir. Yavrunun dişi genital kanala geliş süresi ineklerde ortalama 4-8 saattir. Bu süre sonunda yavrunun kanala yaptığı baskıyla kasılmalar ve doğum ağrıları artar. Karın kasları ve döl yatağı kaslarının kasılmasıyla yavru dışarı çıkar

Düve ve inekler hem ayakta hemde yerde yatarak doğum yapabilirler. Dişi ayakta yavruluyorsa dört bacağını karın altında toplar ve belini kamburlaştırır. Ağrılar dahada şiddetlenir, her kasılmada sular azar azar akar, böylece yollar kayganlaşır. Yavrunun önce ön ayakları ve burun ucu görülür. Yavrunun başı çıktıktan sonra bir gevşeme olur. Bunu takiben gelen kasılmalarla yavru dışarı çıkartılır.

Şayet dişi ayakta doğum yaparsa, yavru yere düşerken göbek kordonu kopar. Yerde doğum yaparsa, doğumdan sonra ayağa kalkarken göbek kordonu kopar.

Doğum süresi için kesin birşey söylemek mümkün değildir. Doğum belirtileri ortaya çıktıktan sonra meradaki ineklerde 1 saat olabildiği halde, ahırda beslenen ineklerde doğum 3-6 saat devam edebilir.

Doğuran dişiler yorgun düştükleri için kısa bir süre dinlenirler. Sonra yavru zarlarının çıkması için kasılmalar tekrar başlar. Kasılmaların yetersiz olduğu durumarda rektal yolla döl yatağına masaj yapmak, memelerin emilmeleri ve masaja tabi tutulur. Bunun nedeni kasılmaları güçlendirmektir. Yavru zarlarının normal doğumdan sonra atılmaları için ineklerde ortalama 3-8 saate ihtiyaç vardır.

Doğumdan sonra döl yatağının gebelik dışı normal durumunu alması, yani yeni gebelik için hazır hale gelmesi ortalama 6 haftadır. Doğumdan sonra ortalama 33.günde ilk kızgınlık görülür.